اولین نشست تبیینی، تحلیلی جنبش های دانش آموزی ایران برگزار شد.
کنگره، مظهر دانش‌آموز سالاری
احسان منصوری
نام کنگره همواره با بزرگترین رویداد یک تشکل یا سازمان همراه است. این قرینگی با کلمه بزرگ نشان می‌دهد در هر موقعیتی که یک کنگره برگزار میگردد باید به دنبال نقاط عطف بزرگ نیز باشیم. با توجه به معنای تشکل یعنی «تشکیلاتی که توسط یک گروه اشخاص حقیقی معتقد به آرمان‌ها و مشی معین تأسیس شده است تشکل‌ها دارای ارتباط تشکیلاتی‌اند» می‌توان ساختار تشکیلاتی بالا به پایین و پایین به بالا را از ویژگی‌های منحصر به فرد آن دانست. کنگره‌ها نماد و مظهر دموکراتیک بودن یک تشکل محسوب می‌شوند و اگر برگزار نشوند حیات یک تشکل با خطر مواجه میشود. تشکل‌ها می‌توانند در اصناف و قشرهای مختلف تشکیل شوند. در عرصه دانش‌آموزی اتحادیه انجمنهای اسلامی دانش‌آموزان با تاسیس در سال 58 اولین تشکل دانش‌آموزی بعد از انقلاب اسلامی است که بعد از تشکیل انجمنهای اسلامی در مدارس تشکیل شده و در بدو تاسیس، شورای مرکزی در آن بالاترین رکن تصمیم گیری و سیاستگزاری محسوب میشود. پرواضح است که ابتدا این شورا متشکل از مؤسسین است و انتخاباتی برای انتخاب اعضا صورت نمی‌پذیرد. به گفته دکتر امیرعلی محبی که از سال 58 تا سال 72 عضو شورای مرکزی آن بوده برگزاری اولین کنگره در این اتحادیه ده سال طول می‌کشد و در 9 فروردین سال 58 اولین کنگره برگزار میگردد. اینکه چرا چنین تشکلی در زول ده سال به برگزاری کنگره اقدام نمی‌کند دلایل متعددی دارد که باید در زمینه و زمانه خویش بررسی شود. دکتر محبی معتقد است:
«کار درست این است که هیأت مؤسس باید در اولین زمان ممکن، تشکل را به شورای مرکزی تحویل بدهد. اینکه ده سال طول کشیده،خیلی عجیب نبود؛ چون اوایل کار، اصلاً این حرف‌ها نبود. تا سال‌های 61 و 62 فضای تقابل با گروهک‌ها وجود داشت. بعد از آن هم نیروها درگیر جنگ و مسائل این‌طوری بودند، خیلی اهتمامی هم به این کار نداشتند»
با توجه به فضای ملتهب عید 68 که مصادف با برکناری آیت الله منتظری از قائم مقامی است اولین کنگره اتحادیه در دبیرستان البرز برگزار میشود. این کنگره با حضور حدود 1000 نفر از دانش آموزان و مسئولان استانی اتحادیه در سراسر کشور آغاز میشود. دانش اموزان شرکت کننده مسئولین انجمن اسلامی دبیرستان هستند و طی انتخابات شهرستانی و استانی به کنگره راه یافته اند و از هر استانی نیز مطابق با تعداد انجمنها مسئولانی از همان استان در کنگره حضور می یابند. زئیس کنگره مانند هر کنگره دیگر یک هیات رئیسه سنی دارد که آقایان غفوری از استان یزد و نصیری از استان سمنان در جایگاه هیات رئیسه حضور می یابند تا کنگره آغاز شود. اساسنامه و آئین نامه اتحادیه و شورای مرکزی به رای آری و نه گذارده می شود و بعد از رای مثبت کاندیداها از استانهای مختلف سخنرانی نموده و انتخابات برگزار میشود. مطابق با آئین نامه آن سال تعداد 6 نفر انتخاب شده و به همراه نماینده وزارت آموزش و پرورش و 1 نفر از طرف نماینده ولی فقیه شورای مرکزی را تشکیل میدهند. در کنگره اول و کنگره دوم که در سال 1370 تشکیل میشود اساسنامه مورد بررسی واقع میشود و بعد از طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 355 مورخ 3/5/1374 مورد تصویب واقع میشود مفاد ناظر به کنگره و شورای مرکزی نیز در این مصوبه وجود دارد:
کنگره که عالی‌ترین رکن تشکل دانش‌آموزی در اتحادیه است و متشکل از اعضای
منتخب انجمنهای اسلامی دانش‌آموزان سراسر کشور می‌باشد، هر دو سال یکبار تشکیل و
ضمن استماع گزارش عملکرد دوره قبل، اعضای شورای مرکزی را انتخاب می‌کند.
اتحادیه در سال‌های 1368،1371،1373،1375،1377،1379،1381،1383،1386،1389،1392،1395،1398 کنگره‌ها را برپا نموده و در سال‌های میانی هر کنگره اجلاسیه های آن کنگره را نیز برگزار نموده است.
پرسش مهم این است که چرا کنگره؟ پاسخ به این پرسش را باید در ذات تشکل جستجو نمود. تفاوت ذاتی یک تشکل با سک سازمان اداری در این است که تشکل نیروهای انسانی و ساختار و تصمیم سازی های خویش را از درون خویش تولید مینماید و روند بالا به پایین ندارد. پویایی تشکل در این است که بتواند از درون خویش بالاترین ارکان تصمیم سازی را انتخاب کند و این انتخاب نیز به صورت کاملا دموکراتیک و دانش آموز سالار انجام پذیرد. در این تشکل دانش آموزان به عنوان قاعده هرم تشکل در هر دبیرستان مسئول خویش را که یک دانش اموز است مقبولیت میدهند و در شهرستان با انتخاب توسط مسئولین انجمنها و در استان توسط شورای شهرستان‌ها که عنوان قرارگاه دارند. در حقیقت در کنگره با توجه به میزان انجمنها در استان‌ها جلسه‌ای تشکیل میشود که به انتخاب اعضای منتخب شورای مرکزی منجر میشود. این شورای مرکزی است که بالاترین . عالی ترین تصمیمها و سیاستها را درباره تشکل می‌گیرد و حتی انتخاب دبیرکل اتحادیه که بالاترین مقام اجرایی تشکل است توسط شورای مرکزی صورت می‌گیرد. این تصمیم‌سازی از طریق دبیرکل و انتخاب مسئولین استان‌ها به پایین‌ترین قاعده هرم منتقل میگردد. واضح است که حضور دانش‌آموز در عالی‌ترین رکن تشکل دانش‌آموزی و حضور در قاعده این هرم نشان از پویایی و تحرک ذاتی در این تشکل است.
